شناخت ترمولاينها

شناخت ترمولاينها

دماى آب چقدر اهميت دارد؟ آيا چيزى به نام ترمولاين وجود دارد؟ كپور كدام قسمتهاى آب را ترجيح مى دهد؟

سلام دوستان 

من واقعا دوست دارم بفهمم كه ترمولاينها چگونه در كپورگيرى تاثير مى كنند و نحوه جابجايى آنها در طول سال به چه صورت است. در گردش يك ساله چه اتفاقى براى لايه هاى مختلف آب مى افتد؟ چه عواملى بر اين موضوع تاثير گذار هستند ؟ آيا جابجايى لايه هاى آب با درجه دماهاى مختلف در طول طى سال ادامه دارد يا در فصول خاصى اين اتفاق مى افتد؟ آيا اصلا در زير لايه هاى گرم آب مى توان چيزى صيد كرد؟

سوال : پيتر بايسر از بلژيك 

نيازى به نگرانى نيست ، شايد اين موارد مربوط به بحثهاى پيچيده علمى شوند ، ولى ما مردى كپورگير داريم كه با پيشينه دراز مدت فعاليت در اين رشته و كسب تجارب عملى در لب آب مى تواند بهترين پاسخ را به اين سوال بدهد ، راب هيوجز

تغييرات فصلى دماى آب و شرايط محيطى تاثير بسيار بزرگى بر نتايج ماهيگيرى ما و نحوه خوراك و زندگى نمودن كپور دارند ، در مواقعى كه مشغول غواصى بوده ام به وضوح متوجه حضور ماهيها در نقاط خاص و امتناع آنها از رفتن به برخى قسمتها شده ام. قبل از اينكه به سراغ درياچه ها برويم ، ابتدا كمى بايد از نظر علمى به اين موضوع بنگريم.

نگاه علمى

آب يك ماده حياتى است كه به شكل مايع ، جامد و گاز در طبيعت وجود دارد. ما مى دانيم كه در ارتفاع هم سطح دريا آب در درجه دماى ١٠٠ درجه سانتى گراد جوشيده و به گاز تبديل مى شود ( با ارتفاع گرفتن از سطح دريا اين دما كمتر خواهد شد ) و همچنين مى دانيم در دماى صفر درجه آب بصورت جامد در آمده و تبديل به يخ مى شود. در حالت مايع آب حاوى اكسيژن و هيدروژن محلول است ، با سردتر شدن آب سطح اكسيژن آن بالاتر رفته و با افزايش درجه دما مقدار آن كاهش مى يابد ، همين موضوع در روزهاى گرم تابستان بر روى ماهى تاثير فوق العاده اى مى گذارد كه بايد در ذهن خود داشته باشيد. وقتى آب بسيار گرم مى شود ، مخصوصا در مناطق گرمسير ، ماهى به قسمتهاى خنكتر مى رود تا نفسى تازه كند.

مهمترين مطلب از نقطه نظر ما به اين موضوع بحث چگالى است. در اصطلاح عام چگالی تاثيرى مشابه وزن دارد ، آب سردتر  چگال تر خواهد بود يا به عبارتى سنگينتر شده و به قسمتهاى زيرين درياچه ته نشين مى شود. اين روال سنگين شدن تا زمانى كه آب به درجه دماى ٤ درجه برسد ادامه خواهد داشت و سپس به دلايل اعجاب آورى كه تنها طبيعت راز آن را مى داند ، دوباره شروع به سبك شدن نموده و به سمت سطح حركت مى كند. اين اتفاق شگفت آور سبب مى شود كه هيچگاه درياچه ها بطور كامل يخ نزنند و به موجودات آبزى داخل آب اجازه ادامه حيات مى دهد.

قبل از اينكه به منابع علمى كه تئورى هاى اختصاصى در مورد دماى آب ارائه نموده اند بپردازيم ،  بگذاريد نگاهى واضح به ويژگيهاى اساسى بقا ، يك مخلوق تقريبا ساده بياندازيم.

هر نوع ماهى خواه يك كپور باشد يا يك سگ ماهى ، به دنبال امنيت و منابع غذاييست ، به غير از محدوده هاى خاص زمانى كه ماهى مشغول تخم ريزى مى شود.موضوع اجتماعات آنها نيز دخيل خواهد شد اما قطعا نياز به غذا هميشه و به طور ثابت وجود خواهد داشت ، اما آب سردتر به معنى اين خواهد بود كه نياز ماهى به غذا به طور قابل ملاحظه اى كمتر از آب گرمتر خواهد بود. همين امر به سادگى سبب مى شود كه ماهی ها نياز به خوراك زياد نداشته باشند و تنها به جستجوى اطراف آب براى يافتن غذاهايى با ارزش بالا و منابع كمياب بپردازند. آنطور كه در كتابهاى قديمى ذكر شده بود ، وقتى دماى آب به زير ٦ درجه مى رسد كپور وارد نوعى كرختى و خواب زمستانى مى شود. از آنجايى كه در چنين شرايطى احتياج به غذا  به اندازه قبل حائز اهميت نيست ، آنها به سراغ قسمتهايى از آب مى روند كه بيشترين احساس راحتى و امنيت را بكنند ، تغذيه آنها محدود به مواقعى مى شود كه واقعا احساس نياز كنند ، اما ديگر به طور فعال به جستجوى شكار و  يافتن غذا نمى روند. به نظر من اين حالت شبيه مواقعى است كه ما مى دانيم فروشگاههاى بزرگ اكثرا تعطيل هستند پس تلاشى براى بيرون رفتن و خريد كردن نمى كنيم.

همه ماهيان به سمت قسمتهاىيى از آب كه درجه دماى مناسب پيدا نموده راهى مى شوند  . و حتى ريسك حمله اردك ماهيها را قبول مى كنند تا به قسمتهاى گرمتر برسند.

در حال حاضر ما مى دانيم كه ماهى در طى ماههاى سرد سال نيز خوراك مى كند. من حدس مى زنم دليل اين باور غلط اين بوده كه در گذشته تمام ماهيگيران همواره در كف آب در پى صيد كپور بوده اند. در واقع ١٨ سال قبل كه در جايى به نام بيرچ گورو ماهيگيرى مى كردم و حدس مى زديم كه ماهى ها در قسمتهاى بالايى آب هستند و سعى مى كرديم با كشاندن آنها به كف صيدشان كنيم. فكرى در ذهن من جرقه زد كه با استفاده از محتويات يك فيدر كه با آب گرم و اسانس درست شده اند ترفندی بزنم ،تا ابتدا آب گرم به همراه اسانس به سمت سطح آب حركت كرده و پس از آنكه سرد شد دوباره سنگين شده و به سمت كف آب حركت کند و احتمالا بتواند به همراه خود چند ماهى را به سمت طعمه هدايت كند.  بنظرتان جواب داد؟ خوب من با اين روش چند ماهى گرفتم ولى از آنجايى كه در همان روز با روشهاى ديگرى نيز ماهى در آمد نمى توانم با اطمينان بگويم. آنچه كه براى من تفكرى متقاعد كننده است ، اين موضوع است كه ماهى ها در لايه هاى بالايى آب بودند چون در آن قسمتها احساس راحتى مى كردند و دماى آب ثبات بيشترى داشت ، اگر در آن زمانها از روش زيگ اطلاعات كافى داشتيم مطمعنم تعداد بيشترى ماهى صيد مى كرديم.

دليل اينكه در اين مواقع ماهى لایه هاى میانی آب را ترجيح مى دهد ، بويژه در ماههاى زمستان ، اين است كه این قسمتهاى درياچه ، به عنوان محلهایی به نام متالنيوم شناخته مى شوند كه در واقع اشاره به قسمتهايى است كه به طور طبيعى داراى بيشترين ثبات دما هستند. فاصله ٢٥ سانتيمترى سطح آب مستعد ترين ناحيه در تغيير دمايى سريع مى باشد ، بطوريكه با تابش نور خورشيد گرم شده و بلافاصله با وزش باد خنك مى شود ، از اين رو بطور روزانه تغييرات اساسى در افزايش و كاهش دما دارد. در زمستان اين امر باعث تغيير دماى لايه هاى زيرين آب نمى شود ، چراكه آب گرمتر در سطح مى ماند ، درست مثل عملكرد يخ ، به همين دليل تنها لايه سطحى آب دچار تغيير دما مى شود. كف آب در دماى ٤ درجه ثابت مى ماند تا فصل بهار از راه برسد.

در تابستان ، با اينكه وزش باد بر سطح آب مى تواند تاثير بسزايى در گرم كردن يا خنك كردن آب داشته باشد ،كه رابطه مستقيمى با اختلاف درجه دماى آب با هوا دارد. كپورها به جستجوى يافتن قسمتى از آب مى روند كه در حكم يك حال بزرگ براى منزل آنها باشد و در واقع با ثبات ترين قسمت آب را انتخاب مى كنند ، چرا كه آنها ذاتا از تغييرات ناگهانى دماى آب گريزانند و به نظر من اين قسمت يك سوم ميانى آب است.

ترمولاينها

ترمولاين به اين صورت تعريف مى شود كه در واقع به ناحيه هايى از آب اطلاق مى شود كه بسرعت تغيير دما مى دهند و كپورها از اين نقاط دورى مى كنند. در اكثر درياچه هاى كم عمق انگلستان اين موضوع مصداق ندارد چرا كه كل آب به سرعت گرم و مخلوط مى شود. هستند آبهايى كه شامل مواردى كه در بالا ذكر شد بشوند اما عموما ترمولاينهاى بزرگ بندرت وجود دارند. در درياچه هاى عميق كه داراى قسمتهايى با عمق بالاى ده متر هستند وجود ترمولاينها متداولتر است. باد تاثير بسزايى بر روى ترمولاينها دارد ، چراكه همواره قسمتهاى گرم آب در تضاد با بخشهاى خنك هستند. موج زدن آب و وزش باد ، بخصوص زمانى كه جهت باد به سمتى است كه باعث مى شود سطح آب به قسمتهاى زيرين درياچه هدايت شود ، سبب مى شود كه آب سرد زير درياچه بالا آمده و گرم شود. اين اتفاق درست در زير سطح آب سبب بوجود آمدن يك كشش مى شود ، چراكه باد آب سطح درياچه را به سمت زير و عكس جهت فشار مى دهد. ممكن است گاهى شما خطوط صاف و نقره اى آب و يا قسمتهايى به نظر بى حركت را در جهت وزش باد مشاهده كرده باشيد. اين نواحى به نام ترمال بار شناخته مى شوند و زمانى تشكيل مى شوند كه آب گرم و آب سرد در زير درياچه با هم برخورد كنند. خواباندن يك ريسه در داخل و يا نزديكى اين قسمتها مى تواند به شما بگويد كه ماهى ها كدام دماى آب را در آن شرايط ترجيح مى دهند و همين نكته ساده مى تواند نتايج پر بارى در پى داشته باشد.

گرما در زير آب چگونه كار مى كند

گرما از شيى به شى ديگر به سه طريق انتقال مى يابد:  اجسام رسانا ، انتقال همرفت و تابش. در حالت اول گرما از شئى به شى ديگر منتقل مى شود ، مثلا گاز قابلمه را گرم كرده و قابلامه آب داخلش را. اين همان حالتى است كه ماهى ها گرما را از آب جذب كرده و آبى كه آنها را احاطه نموده درجه دماى بدنشان را ديكته مى كند.

انتقال همرفت در مواردى اتفاق مى افتد كه يك منبع گرم وجود داشته باشد براى مثال يك وجه يك صخره جايى كه هواى گرم به سمت بالا حركت مى كند و توسط پرنده ها و يا حتى گلايدر سواران براى اوج گرفت استفاده مى شود ، يا در مثالى در داخل آب ، جايى كه گاز يا آب چشمه اى وارد درياچه مى شود. در سومين روش انتقال ، تابش ، كه باعث مبهوت شدن من مى شود ، و وقتى درباره آن تحقيق مى كردم حقايق جالبى كشف كردم ، كه باعث شد نظرم در مورد امكان گرم شدن ماهى اى كه در آب سرد است كاملا تغيير كند. دليل اين امر حالت انتقال تابشى گرماست. گرما بصورت تابش از همه اجسام ساطع مى شود ، بزرگترين منبع تابشى گرما خورشيد است. حال آنكه يخ و آب سرد مى توانند انتقال گرما بصورت رسانايى را عايق كنند ( مدت زمان بسيار زيادى طول مى كشد تا آب گرم شود ) اما نمى توانند جلوى انتقال آن به شكل تابش را بگيرند. بياييد نگاهى به دنياى خود بياندازيم. يك روز سرد زمستانى را در نظر بگيريد ، تابش اشعه هاى خورشيد هر چيزى كه در سر راهش قرار دارد را گرم مى كند ، چرا كه در تماس با نور اشعه هاى ماوراى بنفش و مادون قرمز به اجسام نفوذ كرده و سبب افزايش دماى آنها مى شود.اين اتفاق تنها زمانى مى افتد كه جسمى با قابليت جذب نور در سر راه اين تابش ها قرار بگيرد ، از آنجايى كه نور از داخل آب زلال عبور مى كند اين انتقال تضعيف شده و در مواردى كه آب كدر است بطور كامل جذب مى شود. يكى ديگر از چيزهايى كه در داخل آب مى تواند اين انتقال گرما را جذب كند پشت كپورها است ، پس حتى اگر فكر مى كنيد آب سرد است ، بدانيد كه ماهى با تابش نور خورشيد گرم مى شود. اگر روز مد نظر ما آب آرام باشد آنها ممكن است تا چند سانتى مترى سطح آب بالا بيايند ، اگر نسيمى سرد در حال وزش باشد ، آنها به لايه هاى زيرين و گرمتر مى روند ، مشابه چيزى كه در عكس اول مقاله مشاهده مى كنيد ، و اگر شرايط آن روز بسيار نامساعد باشد ، به احتمال زياد خبرى از تابش نور آفتاب هم نخواهد بود ، پس به هيچ وجه ماهى ها بالا نخواهند آمد.

كپورها عاشق نور خورشيد هستند ، حتى درست زير لايه يخ.

آخرين چيزى كه در مورد اين مبحث اضافه مى كنم ، وجود قسمتهايى است كه به واسطه شرايط محيطی گرمتر و يا سردتر هستند ، مثلا وجود دسته هاى علفها مى تواند گرما را در خود نگاه دارد و از جابجا شدن آب جلو گيرى كند ، يا بسترهاى سنگى كه به واسطه نوع كف نور را جذب نكرده و منعكس مى كنند سردتر خواهند بود. لجن از بستر هاى سنگى زودتر گرم مى شود ، و اين همان دليلى است كه باعث مى شود در زمستان كپور ها به اين قسمتها علاقه بيشترى نشان دهند.

فصول مختلف در يك نگاه

زمستان 

آب سرد در سطح آب مى نشيند و همواره توسط وزش بادهايى كه معمولا دماى كمترى دارند خنك مى شود. آب گرمتر درست در لايه زيرين و بطور تقريبى در ٢٥ سانتى مترى پايين سطح آب قرار مى گيرد ( مگر آنكه وزش تند باد داشته باشيم ) و در قسمتى كه باد به انتهاى درياچه مى رسد ، احتمال تغيير دماى ناگهانى آب بسيار بيشتر از قسمتهاى عميق است.

نكته مهم : در تاريكى ميانه زمستان ، وقتى هوا بشدت سرد و همه چيز آرام است ، به سراغ ميانه يك سوم عمق آب به سمت كف برويد و هر چه قدر روز روشنتر است به سمت سطح بیایید.

بهار 

درياچه ها شروع به گرم شدن از قسمت سطح به سمت پايين مى كنند ، و به آرامى تمام لايه هاى آب گرم مى شود.در نهايت آب كف درياچه نيز گرم شده و گازهاى داخل لجنزارهاى گرم و منبسط مى شوند درست قبل از آنكه آزاد شده و به سمت سطح بروند باعث زير و رو شدن محتويات بستر مى شوند.  وقتى اين اتفاق مى افتد در طى چند روز به دليل وجود گاز متان بو هاى نا مطبوع كپورها به سمت بستر آب نمى روند.

نكته مهم : در قسمتهاى كم عمقتر و يا لايه هاى بالايى آب كار كنيد. در روزهايى كه سطح آب صاف و آرام است به سراغ قسمتهاى بالايى درست زير لايه سطحى آب برويد.

تابستان

با ثبات ترين دماى آب باز مربوط به قسمتهاى ميانى آب مى شود ، و اندكى از آب خنك به سمت كف مى رود. بيشترين نوسانات دما در لايه هاى سطحى آب اتفاق مى افتد ، جايى كه آب در تماس مستقيم با باد قرار دارد و  مطابق درجه دماى آن تغيير  مى کند ، خنكتر و يا گرمتر مى شود اما در عين حال اكسيژن محلول در آن نيز افزايش مى يابد. اگر باران ببارد آب خنك از لابلاى سطوح مختلف به سمت ته آب فرو مى رود و در تماس با آب گرمى كه در طى يك روز گرم ویا یک شب خنك در آنجاست ، شروع به گرم شدن مى كند. 

نكته مهم : در تابستان بعد از يك بارش سنگين كف قسمتهاى عميق را فراموش كنيد. به سراغ مناطقى برويد كه پس از يك دوره طولانى هواى گرم در انتهاى وزش يك باد جديد قرار گرفته اند.

پاييز

آب از قسمت سطح شروع به خنك شدن مى كند از اين رو ماهى ها تمايل بيشترى به كف آب نشان مى دهند تا در قسمتهايى كه راحتتر هستند قرار بگيرند ، اما از آنجايى كه آب هنوز سرد نشده ، در حقيقت آنها ممكن است در تمام لايه هاى آب تردد كنند. در اين هنگامه سال اكسيژن آب در بالاترين سطح خود قرار مى گيرد از همين جهت دليل تعيين كننده انتخاب جا براى ماهى ، وجود غذاست.

نكته مهم : از طعمه پاشى زياد نترسيد ، مناطقى را با طعمه بپوشانيد ، كپورها را ترغيب به تغذيه بر روى كف درياچه كنيد ، بلاخره فصل رويايى پاييز سر رسيده است.

وارونگى دماى آب : تغييرات فصلى

وارونگى دماى آب يا تمپرچر اينورژن زمانى اتفاق مى افتد كه آب گرم و آب سرد جاى خود را از بالا به پايين سطوح آب تغيير دهند. به دليل رفتارهاى فيزيكى آب ، فصل بهار شاهد بزرگترين تاثير وارونگى دما هستيم ، مخصوصا در درياچه هايى كه داراى قسمتهاى عميق هستند.اوایل بهار همانطور كه دماى هواى سرد شروع به افزايش مى كند ، آب نیز ابتدا در دماى ٤ درجه ثبات مى يابد و احتمال يخ زدن آن منتفى مى شود ، و سپس شروع به گرم شدن مى كند.با جذب گرما از هوا اين اتفاق از قسمت سطح آب به طرف لايه ها زيرين ادامه مى یابد. لايه رويين آب گرم شده و آب گرم را به طرف پايين مى فشارد ، اين رويه زمان بر خواهد بود چرا كه آب زودتر از هوا گرم و سرد مى شود. در نتيجه لايه هاى سطحى آب به طور چشم گيرى گرمتر از قسمتهاى در عمق خواهد بود.

يك ماهى ده كيلويى كه در استخر پروش ماهى خود واقع در بيرچوود صيد كردم. در عمق يك تا يك و نيم مترى ، جايى كه آب بسيار كم عمق است اما خبرى از وقوع ترمولاينها نيست و يك جاى عالى براى حضور ماهى در فصل زمستان است.

بگذاريد يك مثال كاربردى بزنم ، در درياچه باندى وقتى قصد غواصى در عمق ١٠ مترى داشتيم ، تنها پس از طى ٥ متر دماى آب بشدت تغيير يافت و بسيار سرد شد ، در ذهن خود ذرتهايى را تصور كردم كه ممكن بود از عمق ٥ مترى به سمت آن فضاى تهی و  سرد رها شوند. هيچ كدامشان در قسمت بالايى نخواند ماند و به اعماق آب سرد فرو خواهند رفت. وقتى ماهى از دوره كرختى فصل زمستان بيدار مى شود ، خورشيد را حس نموده و به سمت لايه هاى بالايى آب مى رود تا در آنجا گرم شده و تغذيه كند ، ممكن است در قسمتهاى كم عمق بر روى كف نيز تغذيه كند ، اما دنياى زير آب در عمق بيشتر از ٤ متر كاملا عارى از ماهى خواهد بود.

رفته رفته گرما راه خود را به سمت پايين پيدا مى كند و نهايتا كف درياچه گرم شده و گاز دى اكسيد كربن و متان محصور شده در ميان لجنها شروع به انبساط مى كند.از اين اتفاق با نام زيرو رو شدن يا اصطلاحا ترن اوور ياد مى شود ، كه باعث پس زدن مقادير زيادى از مواد بى جان ، شده و جان تازه اى به كف درياچه و تالابها مى بخشد.

تابش نور مخصوصا در فصل بهار نقش تعيين كننده اى در انتخاب جايى كه كپورها در آن احساس راحتى كنند دارد.

فاكتورهاى طبيعى كه مى توان در نظر داشت

تابش

اشعه هاى نور خورشيد با برخورد به بدن ماهى باعث گرم شدن او مى شوند حتى اگر آبى كه آنها را احاطه كرده بسيار سرد باشد.  به همين دليل در روزهاى آفتابى كپور دوست دارد به لايه هاى سطحى آب آمده و مشغول گرفتن حمام آفتاب شود ، حتى در زير لايه يخ كه عكس بالا اين امر را اثبات مى كند.

چشمه ها

چشمه هاى زير زمينى در فصل زمستان آب خاصيت گرم كننده گى دارند و بر عكس در فصل تابستان نقش خنك كننده ايفا مى كنند. اگر از جاى چشمه ها با خبريد ممكن است جاى كپورها را پيدا كرده باشد چرا كه اين قسمتها در اطراف خود تنوع دلپذيرى از آب تازه با دماى مناسب را به كپور عرضه مى كنند.

بارش سنگين

در تابستان بارش باران سنگين هجم بالايى از آب سرد را روانه كف درياچه مى كند. آب بقيه قسمتهاى درياچه اين آب سرد را گرم خواهد كرد ، اما اگر ميزان بارش زياد باشد باعث سرد شدن صخره ها و لجنهاى بستر مى شود ، و اين سرد شدن كف درياچه تمايل كپور را براى تغذيه در كف آب را كم خواهد كرد.  

باد

باد تاثير چشم گيرى بر روى سطح آب دارد ، و حتى مهمتر از خود باد جهت وزش و قسمتى كه موجها به انتهاى درياچه مى رسند ، نقشى تعيين كننده خواهند داشت. در يك حساب سر انگشتى مى توان گفت اگر شما در انتهاى باد قرار داريد : اگر باد سرد است ، تغيير جاى دهيد و اگر آن يك باد گرم است جاى خود را از دست ندهيد.

نوشته : راب هیوجز

  برگرفته از :

ترجمه : حسین وفا