درك فازهاى مختلف ماه

آيا تا به حال به اين فكر كرده ايد كه چه چيز باعث بوجود آمدن فازهاى مختلف ماه مى شود؟ همه ما مى دانيم كه شكل ظهور ماه با گذشت زمان تغيير مى كند. اما دليل آن چيست ؟ بهترين راه درك فاز ماه توضيح يك جدول طرز قرار گيرى ماه و زمين و خورشيد نسبت به هم است.


هشت فاز ماه از بالا در جهت عقربه های ساعت:

  • ربع اول  FIRST QUARTER
  • هلال کاهشی WAXING CRESCENT
  • ماه نو NEW MOON
  • هلال افزایشی WAXING CRESCENT
  • ربع سوم THIRD QUARTER
  • کوژ افزایشی WANING GIBBOUS
  • ماه کامل FULL MOON
  • کوژ کاهشی WAXING GIBBOUS



توضيحات جدول فوق
در نظر اول ممكن است جدول كمى پيچيده به نظر آيد ، ولى توضيح آن بسيار ساده است.

در سمت راست مى توانيد جهت تابش نور خورشيد را ملاحظه كنيد. و همانطور كه مى بينيد كره زمين در وسط جدول قرار دارد. ماه در هشت وضعيت مختلف طى گردش به دور زمين نشان داده شده است.  نام هر فاز ماه در كنار هر تصوير مربوطه قيد شده است. خطوط نقطه چين كه از سمت زمين به طرف ماه كشيده شده است ، بيانگر زاويه ديد شما به هنگام تماشاى ماه مى باشد. تصوير بزرگ ماه تقريبا چيزى است كه شما در آن دوره از ماه مشاهده خواهيد كرد. وقتى در حال تصور خط زاويه ديد خود هستيد ، براى فازهاى کوژ كاهشی ، ربع سوم و هلال رو به كاهش شما بايد به طور ذهنى  خود را به سمت پايين تصوير بچرخانيد. وقتى اينكار را انجام مى دهيد ، خواهيد ديد كه بخش روشن ماه در سمت چپ شما قرار خواهد گرفت ، درست به همان شكل كه در تصاوير بزرگ ماه مى بينيد.

يكى از نكات جالب و مهمى كه بايد توجه كنيد اين است كه در واقع هميشه نيمى از ماه با نور خورشيد روشن است. البته قطعا اين امر كاملا منطقى است ، اما شما بايد بتوانيد آن را نسبت به زاويه ديد خود تصور كنيد تا به خوبى فازهاى مختلف ماه را درك كنيد. در زمانهاى مشخص ما قسمت روشن و قسمت تاريك ماه را با هم مى بينيم ، و اين امر سبب مى شود ما ماه را به شكلهاى مختلف فازى كه در آن قرار دارد ، ببينيم. در نظر داشته باشيد كه قسمت تاريك ماه با چشم غير مسلح تقريبا غير قابل رويت است ، در نمودار بالا اين قسمت تنها براى روشن سازى موضوع نمايش داده شده است. در انتها لطفا دقت كنيد كه تنها هدف ارايه اين جدول نشان دادن نحوه عملكرد فازهاى ماه است؛ تصوير ماه كوچكتر كه در قسمت داخلى تصوير قرار دارد نشان دهنده اين حقيقت است كه هميشه تنها يك روى ماه به سمت زمين قرار مى گيرد.

پس توضيحات اصلى بدين صورت شد كه فازهاى مختلف ماه در پى گردشش به دور كره زمين ، با تغيير زاويه ديد ما به نسبت محل مربوطه كره زمين ، ماه و خورشيد بوجود مى آيند.

ساده سازى فازهاى ماه

به احتمال زياد ساده ترين راه درك چرخه فاز ماه بدين صورت مى باشد: ماه نو و ماه كامل ، ربع اول و ربع سوم ، و فازهايى كه در ميانه اينها قرار مى گيرند.

همانطور كه در جدول بالا ملاحظه مى كنيد ، ماه نو زمانى ظاهر مى شود كه ماه دقيقا بين زمين و خورشيد قرار بگيرد. سه فاز ديگر موقعيتهاى همتراز مشابهى است. ( اينكه چرا از لفظ مشابه استفاده مى كنيم در پايين توضيح داده مى شود). در فاز ماه نو كل قسمت روشن ماه در قسمت پشت ماه قرار مى گيرد كه ما قادر به ديدن آن نيستيم.

به هنگام ماه كامل ، زمين ، ماه ، و خورشيد در سطح همتراز مشابهى قرار مى گيرند ، دقيقا مثل ماه نو ، با اين تفاوت كه ماه در نقطه مقابل زمين قرار مى گيرد ، و بدين ترتيب كل روى ماه كه توسط نور خورشيد روشن است به سمت ما قرار مى گيرد. و قسمت خاموش ماه به طور كلى از زاويه ديد ما خارج مى شود.

فازهاى ربع اول و ربع سوم ماه ( كه هر دو به نام ماه نيمه نيز معروف هستند) ، زمانى اتفاق مى افتند كه ماه دقيقا در زاويه ٩٠ درجه اى نسبت به زمين و خورشيد واقع شود. بدين ترتيب ما دقيقا نيمه  روشن ماه و نيمه تاريك را به صورت همزمان مى بينيم.

به محض اينكه شما اين چهار فاز كليدى ماه را درك كنيد ، تصور چهار فاز فرعى كه بين اين فازها قرار مى گيرند بسيار ساده تر مى شود ، چراكه در واقع قسمت روشن ماه بتدريج از ما بين آنها عبور مى كند.

يك راه ساده براى يادگرفتن و به خاطر سپردن  فازهاى فرعى تعريف چهار نام آنها مى باشد: هلال ، كوژ ،  رو به كاهش و رو به افزايش. واژه هلال اشاره به دوره اى مى كند كه كمتر از نصف ماه روشن است. واژه كوژ به فازى از ماه اشاره مى كند كه بيشتر از نيمى از آن روشن است. و فازهاى رو به كاهش و رو به افزايش به بيشتر و كمتر شدن قسمت روشن ماه اشاره دارند.

حال به سادگى با كنار هم قرار دادن اين اطلاعات همه فازهاى ماه به سادگى قابل درك مى شوند.

بعد از ماه نو ، نور خورشيد رو به افزايش مى رود ، اما هنوز نصفه كمتر ماه روشن است ، پس آنرا به نام فاز هلال رو به افزايش مى شناسيم. بعد از فاز ربع اول قسمت روشن ماه هنوز در حال بيشتر شدن است ، اما ديگر بيش از نيمى از ماه روشن است ، پس آنرا فاز كوژ رو به افزايش مى شناسيم ، بعد از فاز ماه كامل ، نور شروع به كم شدن مى كند ، پس به فاز كوژ رو به كاهش مى رسيم به همين ترتيب بعد از ربع سوم و با ادامه كاهش نور وارد فاز هلال رو به كاهش مى شويم كه با ادامه روند كم شدن نور در نهايت اين جريان به خاموشى كامل ماه و در واقع فاز ماه نو ختم مى شود.  




همانطور که در مقاله قبلی اشاره شد فاز ماه نو (حالتی که ماه رویت نمی شود و در واقع با تاریکترین شبها روبرو هستیم ) زمانی ایده آل برای کپور گیریست و در فاز ماه کامل همیشه گزارشاتی از صید بزرگترین کپورهای معمولی ثبت شده و  حال اگر دوست دارید از فاز دقیق ماه درتاریخ  برنامه کپورگیری خود مطلع شوید می توانید با مراجعه به یک سایت تقویم که دارای آنالیز ماه نیز می باشد مثل سایت تایم اند دیت از فاز ماه در آن تاریخ مطلع شوید.





شایان ذکر است در برخی از سایتهای هوا شناسی آنالیزهای کلی برای انجام فعالیتهای مختلف انجام می گیرد مثلا در سایت اکیو ودر می توانید با مشخص کردن موقعیت مکانی خود از آب و هوا و نیز امتیاز روزهای مورد نظرتان برای ماهیگیری باخبر شوید ، در نظر داشته باشید زمان طلوع و غروب ماه نیز تاثیر بسازی بر فعالیت جانداران دارد  (مشابه طلوع غروب خورشید اما با تاثیری کمتر ) پس از این دو موقعیت مناسب زمانی هم غافل نشوید ، البته بنده به شخصه معتقدم به دلیل مشغله های بیشمار زندگی هیچ فرصتی را برای حضور در لب آب از دست ندهید مگر شرایط جوی خطری برای سلامتی شما داشته باشد.

برای مقابله با کرونا فعلا بیاییم همگی در خانه بمانیم.


منبع بخش فاز ماه:

 ترجمه و نوشته: حسین وفا